Herdenken is terugkijken.
In Nederland hebben we sinds de Tweede Wereldoorlog in vrede geleefd.
Generaties lang kenden we vele crisissen, maar was er geen oorlog.
Het is lang geleden dat er oorlog was in Europa. Meer dan 25 jaar geleden op de Balkan.
Dit is in Europa, maar we hebben geen moment het gevoel gehad dat we toen in ons eigen land daardoor bedreigd werden.
Wel zijn daar zijn Nederlandse soldaten gesneuveld – voor de vrede. Deze oorlog zorgde voor hele stromen vluchtelingen, ook naar Krimpen aan den IJssel.
Sinds een aantal maanden is het gevoel van vrede anders. De oorlog in Oekraïne houdt ons dag in dag uit bezig. Het brengt allerlei herinneringen boven.
Bij mensen die de grote oorlog hebben meegemaakt, meer dan 75 jaar geleden.
Bij mensen die sindsdien vanuit Nederland, ja ook vanuit Krimpen, actief zijn geweest in oorlogsgebieden. Nederlands-Indië, Korea, Nieuw-Guinea, Libanon, voormalig-Joegoslavië, Cambodja, Irak, de kust voor Somalië, Liberia, Afghanistan, Mali, en ook aan de randen van de oorlog die Rusland begonnen is. Bij Nederlandse soldaten in Litouwen, Roemenië, Polen, vandaag de dag.
En dan komt de oorlog heel dichtbij.
Het is goed om juist ook weer in deze tijden stil te staan bij wat er in de Tweede Wereldoorlog gebeurde. De Duitsers vielen ons neutrale land binnen en voerden een dictatuur die enorm veel slachtoffers maakte.
In ons keurige Nederland werden bovengemiddeld veel mensen vermoord omdat wij heel netjes bijhielden wie waar woonde, wie joods was, of communist, of noem maar op. Veel Nederlanders werkten maar wat graag mee met de bezetter. Een beloning van 7 gulden 50 voor het aangeven van een Joodse buurman was aan aanlokkelijk bedrag.
Maar we kennen allemaal ook het verhaal van Selma, aan de Waalsingel. Een burenruzie werd opgelost, want de buurvrouw belde de Duitsers met de mededeling dat Selma een Jodin was. Afgevoerd en vermoord, is de uitkomst.
Zo zijn er – ook in Krimpen – meer verhalen te vertellen.
Dat geeft bij ons allemaal te denken. De vraag is: wat zou u doen, wat zou jij doen, als puntje bij paaltje komt? Als het er echt op aankomt?
Deze week werd bekend dat Nederland gedaald is op de ranglijst van vrije pers en media. Het is de laatste jaren in Nederland moeilijker geworden om als journalist goed je werk te doen. Geweld tegen journalisten, helaas gebeurde dit in Krimpen ook.
Hoewel diverse media slechts lijken te bestaan om gekleurd nieuws te brengen, blijft het een toetssteen van de democratie en van een vitale samenleving hoe je omgaat met het vrije woord. Waakzaam zijn en opletten of er fake-news wordt verspreid. Waakzaam zijn of de pers vrij is te vertellen wat er echt aan de hand is.
Zijn wij daar zelf scherp op?
Als we terugkijken naar de Tweede Wereldoorlog is het achteraf allemaal best helder: de kranten die het verzet uitbracht, die waren goed. De kranten die pro-Duits waren, niet. Maar wie lazen en lezen die kranten nu nog? Hoe kritisch zijn we echt? Of keuren we vooral af wat niet bij ons eigen plaatje past? Als we dat doen, zijn we dan echt vrij aan het denken?
Met de bril van nu terugkijken, dat zullen over 50, 75 jaar de mensen na ons ook doen. En laat dan vooral ook gezegd kunnen worden dat we recht hebben gedaan aan de vrijheid die voor ons bevochten is. Want onze vrijheid is door strijd teruggewonnen.
Bevochten door de mensen die hier op de steen vastgelegd zijn. Hun namen . Vandaag denken we aan die jonge jongens – toen nog allemaal jongens in het leger – die opgeroepen werden en gingen. Ze gingen met te weinig wapens, te weinig oefening, te weinig besef hoe de wereld veranderd was. Vrede is kostbaar, maar mag niet duur zijn.
De politiek had geen behoefte aan een geoefend en goed uitgerust leger. Immers, de wereld was halverwege de 20e eeuw modern geworden. Dus alle mogelijke tegenstanders zouden de regels wel volgen. Neutraliteit was goed genoeg.
Met als gevolg dat zowel in Europa als in Azië de vijand dankbaar was voor onze naïviteit. Overrompeld werden we, hier alsook daar. Mensonterende kampen vol slachtoffers waren het gevolg. Etnische zuiveringen, honger, dood, executies, het duurde jaren voordat uit verre landen mensen ons kwamen bevrijden.
En in die bezettingsjaren maakten de meeste mensen er maar het beste van. Puur overleven, met in de polder nog net wat minder hongersnood dan in de grote steden.
Zowel in Indië als in Nederland waren er heel wat mensen die doorhadden wat er plaatsvond. Ze hebben passief of actief verzet gepleegd tegen de vijand. Laat hun inzet niet vergeten worden. Laten we ook het lijden van miljoenen mensen niet vergeten.
Want het was niet voor het laatst dat dat gebeurde. Tot vandaag de dag aan toe.
Vrede is kostbaar én kwetsbaar.
Laten we waakzaam zijn en ons blijven afvragen:
Wat kunnen we zelf doen om recht te doen aan de strijd die voor ons gestreden is?
Wat kan ik zelf doen om vrede te brengen?
Het is niet anders 