Zonet waren we allemaal heel even heel stil.
Met alle mensen hier en op honderden andere plekken in het hele land. En op alle plekken waar Nederland vertegenwoordigd is, zoals op ambassades, leger-bases en marine-schepen over de hele wereld, overal waren Nederlanders even twee minuten stil.
Vandaag denken we aan allen die omkwamen sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. In de mei-dagen van 1940, toen het net zulk prachtig weer was als vandaag. Soldaten die op de fiets sprongen, omdat de Duitsers Nederland wilden inlijven in hun kwaadaardige rijk.
Maar terwijl ze op hun fietsje, met hun 19e eeuws geweer, langs de pinksterbloemen fietsten, vlogen de vliegtuigen met parachutisten over hen heen en vielen de Duitse soldaten uit de lucht. En niet veel later vlogen de vliegtuigen met hun bommen naar Rotterdam om daar dood en verderf te zaaien.
De Duitsers regeerden Nederland en jazz werd verboden.
Abstracte kunst werd verboden.
Joden werden de zondebok.
Ze moesten dood.
Homo’s moesten ook dood.
Jehova’s ook.
Communisten ook.
Tijdens de bezetting kwamen heel wat Nederlanders in verzet. Soldaten vochten door vanuit Engeland, mensen gingen bij de ondergrondse om Joodse kinderen te helpen onderduiken, of jonge mannen die anders als slaven in Duitsland hadden moeten werken. Mensen bij het verzet brachten de Duitse forten in kaart en smokkelden die tekeningen het land uit.
En tegenover de pro-Duitse kranten zoals de Telegraaf werden kranten zoals Het Parool en Trouw opgericht. Allemaal illegale activiteiten, waar telkenmale de doodstraf op stond.
Een straf die vaak tot uitvoer is gebracht. Vele dappere mensen, jong en oud, man en vrouw, communist en koningsgezind, zijn afgevoerd met veewagons en dood gemaakt op uitermate efficiënte, grondige wijze in industriële doodskampen.
In Nederlands Indië was de Japanse bezetter zo mogelijk nog bruter, gruwelijker. In de strafkampen werden allerlei martelpraktijken uitgevoerd op Nederlanders van alle leeftijden. Maar nog het meest afschuwelijk werden de Molukkers behandeld door de Japanse bezetter. Tot aan de laatste snik trouw aan koningin Wilhelmina ondergingen ze gruwelijkheden waarover we tot op vandaag in Nederland te weinig hebben geleerd.
En ook na de Tweede Wereld oorlog zijn velen namens ons land uitgezonden op oorlogsmissie en daarbij gewond geraakt, of om het leven gekomen. Onlangs sprak ik een Krimpense veteraan die uit Nederlands-Indië terugkeerde, maar daar wel 1-derde van zijn hele groep heeft moeten begraven.
En een andere veteraan vertelde me dat hij de Indonesische kinderen van een heel dorp had ingeënt met medicijnen die eigenlijk voor het Nederlandse leger bestemd waren. De volgende dag waren al die kinderen onthoofd, omdat de Indonesische opstandelingen niet wilden dat de bevolking hulp aannam van Nederlanders.
Dan kom je als veteraan wel levend terug, maar ook beschadigd – voor het leven. Niet alle verwondingen zitten aan de buitenkant.
Zometeen gaan we langs de graven van Krimpense jongeren. Zelf zullen ze gedacht hebben dat ze al groot waren. Mannen, zelfs. Ze hadden nog niet bedacht dat ze grootvaders zouden worden, want ze gingen natuurlijk eerst de wereld veroveren. Eerst een mooie baan, dan dat leuke meisje trouwen..! Wie weet, een huis. Allemaal normale dromen.
Normale dromen die wij allemaal kunnen en mogen dromen, omdat we vrij zijn.
Jazz mag je luisteren.
Abstracte kunst mag je tentoonstellen, al zit er in de Tweede Kamer een partij die het alsnog wil verbieden.
Joden mogen er zijn, al is Nederland nog altijd geen veilig land voor ze.
Homo’s worden niet vervolgd, al neemt de acceptatie niet toe.
Dat zijn kwalijke zaken. Maar vrij zijn we wel om daar iets aan te doen.
We zijn zelfs zó vrij dat we kritiek mogen hebben op de mensen die de soldaten naar het front, of naar Nieuw-Guinea, Irak, of naar Bosnie hebben gestuurd. Die kritiek komt je in Nederland nu niet meer op een enkeltje strafkamp te staan.
Je blijft leven, zelfs als je oproept om de herdenking op de Dam te verstoren. In heel veel landen van de wereld is dat tot op de dag van vandaag een droom, zulke vrijheid.
Wie die vrijheid koestert, staat op de gepaste momenten stil.
En dan ben je ook stil.
Dus als we zometeen langs die graven lopen: vertel de kinderen van de mensen die daar liggen en vertel ze van de vrijheid. En leer ze om daar soms, heel even, heel stil van te zijn.
